RACIONALNA UPOTREBA ANTIBIOTIKA-SAVREMENI PEDIJATRIJSKI STAV
Savremena dijagnostika i terapija počiva na smjernicama, na principima „medicine zasnovane na dokazima“, a sa ciljem da se racionalizuje pristup u dijagnozi i primjeni terapije. U pedijatriji se u zadnjih 10-ak godina vrlo često operiše pojmom zloubotrebe antibiotika koja je postala globalni problem, čak i u razvijenim zemljama.
Svake godine se susrećemo s pojavom prehlade, grlobolje i gripa. Kad roditelji dovedu dijete kod ljekara budu iznenađeni, ili čak i ljuti ukoliko iz ordinacije izađu “praznih ruku“, tj ako ne dobiju antibiotski sirup .No, ako ljekar djetetu ne prepiše antibiotik, najvjerovatnije mu tako čini veliku uslugu…
Pronalaženje antibiotika predstavlja revoluciju u liječenju bakterijskih infekcija koje su se u „preantibiotskoj eri“ često završavale fatalno. Međutom njihovo prekomjerno propisivanje je vremenom dovelo do razvoja sojeva koji su otporni i ne odgovaraju na terapiju.
Važno je znati da da postoje dvije vrste mikroorganizama uzročnika infekcije. To su bakterije i virusi. Iako oba ova agensa uzrokuju bolesti s nekada sličnim, naizgled istim, simptomima, način na koji uzrokuju bolest i razmnožavaju se, potpuno je različit.
Bakterije su živi organizmi koji opstaju kao pojedinačne ćelije. Bolest izazivaju tako što napadaju ljudsku ćeliju i proizvode toksine (čime će napadnutu ćeliju uništiti) ili se razmnožavaju i tako ometaju fiziološke procese u organizmu. Najčešća su dva mehanizma kojim antibiotik ubija bakteriju: uništavanje njenog zaštitnog zida i onemogućavanje reprodukcije, tj razmnožavanja.
S druge strane virusi ne mogu opstati sami za sebe. Oni su, u stvari, grupa molekula koja može da živi i razmnožava se samo ako napadne drugi živi organizam. Neke viruse ubija naš imuni sistem, a drugi jednostavno moraju da prođu svoj put nastanka, razvoja i propadanja. Obzirom da nemaju svoj ćelijski zid antibiotici na njih nemaju nikakvo dejstvo.
Najčešći razlog posjete pedijatru su akutne infekcije gornjih disajnih puteva i do 95% je uzrokovano upravo virusima. Ovo znači da je upotreba antibiotika u ovim stanjima rijetko potrebna.
Kod nas se ovi ljekovi često i nepotrebno primjenjuju, a i kad se daju s razlogom njihov izbor nije racionalan.
Uzimanje antibiotika u situaciji kada oni nisu indikovani (virusne infekcije), ne samo da ne koristi, već može imati neželjene efekte-dovesti do razvoja otpornosti bakterija na antibiotike tj do bakterijske rezistencije.
Sve zdrave osobe na površini kože i sluznica imaju bakterije koje su „prirodni stanovnici“, tj saprofiti i štite organizam od opasnih mikroorganizama, izazivača bolesti.
Kada bolesno dijete često i bez razloga uzima antibiotike, saprofiti bivaju uništeni zajedno s onim bakterijama koje izazivaju bolest (tzv patogenima). Otporna bakterija tada može da preživi i razmnožava se. Postoji mogućnost da sledeći put, kada dijete ima tešku bakterijsku infekciju pravo dejstvo antibiotika izostane, a tada nam je ono upravo i jedino potrebno. Takođe, česta upotreba antibiotika, uništava naše saprofite, ostavlja organizam tj disajne puteve bez zaštite čime se otvara put češćim virusnim infekcijama.
Farmaceutska industrija iznalazi stalno nove i moćnije antibiotike čija nepažljiva i neodmjerena upotreba takođe završava u začaranom krugu bolest-antibiotik-rezistencija. Brzo će nastupiti momenat kada će u stalnoj utakmici rezistentni soj pobijediti antibiotik. Da li smo na pragu bespomoćnosti?
Pravilno dijagnostičko i kliničko rasuđivanje je neophodan korak ka racionalnoj upotrebi antibiotske terapije kod djece. Značajno je da ljekari u primarnoj zdravstvenoj zaštiti sprovode zdravstvenu edukaciju roditelja u smislu upoznavanja sa prirodom virusnih respiratornih infekcija i objasne da kod ovih stanja:
a) preventivna upotreba antibiotika nema nikakav uticaj na mogućnost razvoja sekundarnih bakterijskih infekcija
b) da antibiotici imaju potencijalno ozbiljna neželjena dejstva
c) da neracionalna primjena antibiotika doprinosi pojavi rezistencije bakterijskih uzročnika.
Najnoviji komentari